| |
De Horatiis et Curiatiis
|
|
Numa
mortuo, populus Romanus
Tullum
Hostilium regem creavit.
Hic non solum
proximo regi
dissimilis sed ferocior etiam quam Romulus erat.
Post paucos annos bellum terribilem inter
Albanos et Romanos
ortum est.
Albani enim fructus ex agris Romanis
rapuerant.
Itaque quodam die Tullus Hostilius
legatis a
rege Albano missis dixerat :
« Nuntiate regi vestro regem Romanum
iratum ei esse et bellum paraturum
esse.”
Haec nuntiaverant domum legati Albani.
|
|
Albani et Romani exercitum ingentem
conscripserunt.
Omnes viri fortes duorum populorum
in armis erant
et bellum
bello civili
simillimum
parabant,
prope inter parentes natosque.
Utraeque urbes, Roma et Alba,
proletes Troianae erant.
Lavinium enim ab Troia, ab Lavinio Alba et Roma ab Alba orta erat.
|
|
Albani
priores
ingenti exercitu in
agrum
Romanum impetum fecerunt.
Castra ab Urbe haud plus quinque millia
passuum locaverunt
et fossa circumdederunt.
In his castris Albanus rex mortuus est.
Paucis diebus post
dictatorem Albani Mettium Fufetium creaverunt.
Inde Mettius Fufetius Tullo regi Romano legatum misit:
“Opus nobis est
colloquio.
Loqui melius est quam bellum gerere.
Te moneo:
maximum periculum nobis
aderit,
si
arma ceperimus.”
|
|
Tullus hanc condicionem accepit
et duo reges in unum locum convenerunt.
Mettius eo modo Tullo locutus est :
«Scis Etruscorum potentiam magnam esse.
Memor esto iam, cum signum pugnae dabis,
Etruscos has duas acies spectaturos esse
et simul victorem ac victum aggressuros.
Itaque alium quaerere debemus exitum.
Sine multo sanguine
utriusque populi de victoria decernetur. »
|
|
Forte in duobus
tum exercitibus erant trigemini
fratres
nec aetate nec
viribus dispares.
Horatios Curiatiosque fuisse satis
constat.
Livius Horatios Romanos, Albanos Curiatios vocat.
Cum trigeminis agunt reges :
«Ferro dimicabitis pro patria vestra.
Ibi imperium, ubi victoria erit.
Populus victor alteri
populo cum bona pace imperitabit.»
Datur signum
infestisque armis
terni iuvenes concurrunt.
|
|
Consertis manibus duo Romani, super alium
alius,
vulneratis tribus Albanis, exspirantes corruerunt.
Ad quorum casum Romanas
legiones iam
spes tota,
nondum tamen cura deseruerat,
exanimes
vice unius quem tres Curiatii circumsteterant.
Forte is integer fuit.
Ergo capessit fugam.
Iam
aliquantum spatii ex eo loco,
ubi pugnatum est, aufugerat,
cum respiciens videt tres Curiatios magnis intervallis sequi
unumque haud procul ab sese abesse.
|
|
In eum magno impetu rediit et,
dum Albanus exercitus inclamat Curiatios,
iam Horatius caeso hoste victor secundam pugnam petebat.
Tunc clamore Romani adiuvant militem suum;
et ille defungi proelio festinat.
|
|
Priusquam alter, qui nec procul aberat,
consequi poterat, et alterum Curiatium
conficit;
Romanus exsultans dixit:
"Duos" inquit "fratrum manibus dedi;
tertium populo Romano dabo.
Itaque Romani Albanis imperitabit !"
|
