taalstudie 1.1.b

Taalstudie: het werkwoord; enkelvoud en meervoud

1) Werkwoorden met stam op -ā, -ē, -ī

Een Latijns werkwoord bestaat uit een stam en een uitgang.

De stam duidt de betekenis aan (handeling).

De uitgang duidt de persoon (1-2-3)en het getal (enkelvoud en meervoud) aan.

De infinitief = noemvorm leren we in de woordenlijst.

	Marcus sta-t	Nigra sede-t	Avus dormi-t
stam	ā-stam	ē-stam	ī- stam
	1ste vervoeging	2de vervoeging	4de vervoeging
infinitief	stā-re	sedē-re	dormī-re
model/ paradigma	amā- re	monē-re	audī-re

2) Getal van onderwerp en persoonsvorm

Serv-us in horto labora-t. (enkelvoud)
Serv-i in horto labora-nt. (meervoud)

Het onderwerp duidt aan wie of wat iets doet.

De persoonsvorm duidt aan wat er gebeurt of wat er gedaan wordt.

We noemen enkelvoud en meervoud het getal (zowel bij werkwoorden als substantieven).

Als het getal van het onderwerp verandert, verandert ook het getal van de persoonsvorm.

enkelvoud	meervoud
labora-t	labora-nt
sede-t	sede-nt
audi-t	audi-u-nt (De –u- is een bindklinker)

serv-us	serv-i
femin-a	femin-ae
pocul-um	pocul-a

3) Het onregelmatige werkwoord esse

est

sunt

Esse is zoals in het Nederlands een koppelwerkwoord. Het verbindt het onderwerp aan het naamwoordelijk deel van het gezegde (NWD).

De substantieven van de eerste klasse
	mannelijk 2de verbuiging	vrouwelijk 1ste verbuiging	onzijdig 2de verbuiging
enk.	av-us	ros-a	don-um
mv.	av-i	ros-ae	don-a

	amā-re 1ste vervoeging	monē-re 2de vervoeging	audī-re 4de vervoeging	esse onregelmatig
3de pers. enk.	ama-t	mone-t	audi-t	est
3de pers. mv.	ama-nt	mone-nt	audi-u-nt	sunt

Opmerking.

1) Het Latijnse werkwoord staat meestal achteraan in de zin.

2) Als het persoonlijk voornaamwoord (ik – jij – hij …) onderwerp is van de zin, wordt het in het Latijn meestal niet uitgedrukt.

3) De leestekst bevatte ook onveranderlijke woorden nl. voegwoorden en bijwoorden.