Pandora

Gemaakt door Stephanie Banken en Joke Lybaert uit 3 Latijn

De schepping: de mythe

Alle Olympische goden waren geboren en Zeus had zich de troon toegeëigend: het was tijd voor het verschijnen van de mens. Er bestaan twee verschillende versies over het ontstaan van de mens.

Eerste versie :

De mensen schoten net als graan uit de aarde, de goden hielden toezicht over de vijf verschillende generaties of tijdperken van de mens die bij elke volgende generatie minder volmaakt werd.

De eerste generatie noemden men het Gouden tijdperk:

De mensen waren sterfelijk maar leidden een even zorgeloos leven als de goden: er was voldoende eten en drinken, er waren geen ontbering en strijd en wanneer ze stierven werden ze beschermengelen van de mensheid. Ze leefden in vrede met de goden en soms zaten ze met elkaar aan tafel. Tijdens één van deze etentjes haalde Prometheus een truc met Zeus uit, maar deze kon het niet verdragen. Tijdens de voorbereidingen voor het avondmaal slachtte Prometheus een os die hij in twee stukken deelde. De goden mochten eerst kiezen. De ene portie bestond uit zacht vlees dat met de huid van de os bedekt was. De andere portie bevatte alleen de botten die met een glinsterende vetlaag om van te watertanden bedekt waren. Zeus koos de tweede portie zodat de mensen het goede vlees kregen. Hij barstte in woede uit en beval dat de mens honger zou kennen en het vuur niet meer mocht gebruiken. De mensen moesten hard werken op de akkers en moesten al hun tijd besteden aan het verbouwen en oogsten van de granen. Voordien groeide het immers zonder enige hulp. Prometheus voelde zich schuldig, vloog naar de zon en stal een beetje vuur dat hij aan de mens schonk. Dit vuur was niet zo volmaakt als dat van de goden. Zeus hoorde van de zonde van Prometheus en bezonnen op wraak besloot hij niet alleen Prometheus maar ook de mens te straffen. Prometheus werd aan een rots vastgebonden waar elke dag een hongerige arend zijn buik openreet en zijn lever verslond. Deze wonde genas ’s nachts precies op tijd voor het volgende bezoek van de arend.

	Tot dan toe had de man zonder de vrouw geleefd en wanneer ze stierven gebeurde dit zonder pijn.Er waren geen zieken plagen, koorts, begeerte, hartzeer en bedrog. Zeus beval dat er een “geschenk”voor de mens moest worden gemaakt. Aphrodite gaf haar de schoonheid, Athena gaf haar de nodige kennis om de man te verzorgen. Hermes begiftigde haar met het vermogen tot liegen. Het cadeau werd Pandora genoemd en was de eerste vrouw. Ze werd door Zeus naar de aarde gezonden. Bij haar aankomst werden alle mannen hopeloos verliefd. Nu was er iets dat zijn begeerte kon opwekken en zijn gedachten kon afleiden. Hij moest zijn gewassen en vee alleen laten om haar voor zich te winnen en haar ervan te overtuigen dat hij haar liefde waard was om nageslacht te krijgen. Pandora had een doos bij die ze niet mocht openen van Zeus.
Maar ze was zeer nieuwsgierig en opende de doos een klein beetje. Door de kier ontsnapte al het kwaad en alle plagen die sindsdien de wereld vergiftigen. Een pijnlijke dood, lijden, ziekte, plagen, jaloezie, haat, misdaad, afgunst,... Verschrikt sloeg ze het deksel terug toe en wist een ding in de doos te houden: de hoop

Het zilveren tijdperk brak aan.

De mensen waren minder slim en dit gebrek, in combinatie met alle pijn en lijden die Pandora had laten ontsnappen, maakte dit tijdperk tot een periode van lijden en ontbering, er waren kleine onderlinge oorlogen.

Tijdens het koperen tijdperk

was dit anders. De mensen kenden het kwaad en waren daardoor van hardere slag. Ze verenigden zich en voerden oorlog tegen anderen van hun eigen soort. Het was een periode van geweld.

In het bronzen tijdperk

leefden de helden van in de klassieke mythologie. Het was een legendarische grootse periode.

Het laatste: het ijzeren tijdperk

was de tijd waarin de oude Griekse beschaving tot grote bloei was gekomen. Het was een corrupt tijdperk waarin het goede gemakkelijk verwaarloosd werd en de grenzen tussen goed en kwaad vaag en verwarrend waren.

Tweede versie:

In dit verhaal speelde Prometheus samen met zijn broer Epimetheus een zeer belangrijke rol. Prometheus (“hij die vooruit denkt”) en zijn broer Epimetheus (“hij die achteraf denkt”) waren elkaars tegenpolen. De schepping van de aardbewoners werd aan de twee broers toevertrouwd. Eerst Epimetheus die zonder veel voorbereiding aan de slag ging. Hij schiep de dieren (hij gaf ze de eigenschappen die nodig waren om in een hard en meedogenloos milieu te overleven o.a. snelheid, kracht en behendigheid). Hij gaf ze ook een vacht, vleugels, vinnen of schelpen. De mens was zijn laatste schepping. Zoals zijn naam het zegt, keek hij nadien terug op wat hij gedaan had en realiseerde dat dit fout was. Hij riep zijn broer ter hulp.
Prometheus nam de situatie over en beloofde dat de mens gered kon worden. Hij liet ze rechtop lopen waardoor ze boven de dieren uittorenden. Hij wou ze ook het vuur van de zon schenken! Dat bood immers niet alleen bescherming tegen alle roofdieren, maar hield ze ook warm tijdens de koudste nacht. Toen Prometheus het vuur van de zon stal, werd Zeus kwaad.
Pandora werd naar de aarde gezonden en Epimetheus trouwde met haar. Zeus had haar gezegd wat ze moest doen. Epimetheus was een Griekse landbouwer, zodus stonden er allerlei vaten in zijn huis. Eén van de vaten was groter dan de anderen en weggeborgen zodat niemand eraan kon komen. Pandora mocht alles behalve aan de doos komen. Ze dacht dat er sieraden en andere kostbaarheden inzaten. Ze kon haar nieuwsgierigheid niet bedwingen en ging op zoek naar het vat en opende het een beetje. Het zat vol gaven. De bronnen zijn verdeeld over of het goede of slechte waren.

In beide versies krijgt de man de macht over het vuur en werd meester over het wereldje dat hij zijn thuis noemde.

Haar leven.

Pandora is gemaakt door de goddelijke ambachtsman Hephaestos. Hij kneedde een soort pop uit water en aarde en gaf haar het uiterlijk van een knap meisje. Hermes blies haar leven in en gaf haar de kracht en de stem van een mens en nog andere eigenschappen. Athena en Aphrodite kleedden haar om haar schoonheid nog beter te laten uitkomen. Ze gaven haar sieraden, make-up, kronen en bustehouders. Athena gaf haar een prachtig kleed, glanzend en schitterend. Hephaestos zette haar een diadeem op het hoofd, dat versierd was met figuren van allerlei dieren en waarvan een bruidsslinger afhing. De jonge vrouw straalt schoonheid en charme af. Maar de vrouw had van Hermes niet de gave gekregen om waarheid te spreken, maar om onwaarachtig te zijn en haar gevoelens te verbergen. Athena leerde haar weven en andere bezigheden.

Dan werd ze door Zeus naar de aarde gestuurd als ‘geschenk’ voor Ephimetheus. Hij was door zijn broer Prometheus gewaarschuwd geen geschenk van Zeus te aanvaarden. Maar toen Pandora op aarde aangekomen was en op zijn deur klopte liet hij haar verblind door haar schoonheid en charme binnen. De volgende dag trouwden ze en Pandora had haar plaats op aarde verworven. Vanaf dat moment komen de mensen niet zomaar meer op de wereld maar worden ze uit de vrouw geboren. In de buik van de vrouw zitten twee tegengestelde dingen verscholen. Enerzijds de uitputting en anderzijds het aspect van Aphrodite, de geboorte. Pandora is veeleisend en nooit tevreden, ze heeft niet genoeg met wat er is en heeft altijd honger. Pandora en Epimetheus kregen samen een dochter : Pyrrha. Zij trouwde later met Deukalion, die de zoon van Prometheus genoemd wordt.

Na haar leven.

De mythe van Pandora wordt in Hesiodos’ leergedicht “Werken en dagen” getiteld en latere schrijvers gebruikten dit werk. In de “Werken en dagen” staat dat alle vrouwen afstammen van Pandora, maar sommige regels zijn niet oorspronkelijk van Hesiodus, want barden voegden er in de 6de eeuw voor Christus regels aan toe.

Er zijn veel terracottavazen en beeldjes teruggevonden in de mediterrane wereld.

← Vaas van terracotta


Schilderij over de doos van Pandora	Een schilderij over de doos van Pandora

Wist je dat ...?

... Pandora in het Engels, ’giver of all gifts’ genoemd wordt?

... de doos van Pandora pas aan het einde van de 15^de eeuw geboren werd? Dit door een vertaalfout in de werken van Hesiodos. In het Latijn werd het woord ‘pythas’ (pot) omgezet in ‘pyxis’ (doos). Sindsdien is het de doos van Pandora.

... Pandora de 2^de Aphrodite is, Pandora wordt voorgesteld als een schoonheid. Pandora is een spottende kopie van Aphrodite.

... in toneelstukken Pandora niet gespeeld wordt door acteurs maar in de oude magische terracotta buste of kop van klei?

... de pop van aarde en water (Pandora) rechtstreeks iets te maken heeft met de Korai? Dit zijn meisjesbeelden van klei of steen die men overal in de Griekse heiligdommen opstelde als geschenk voor de goden.

... Pandora een kalón kakón is? Dit is een mooi slecht iets.

... er vazen gemaakt zijn waarop belangrijke handelingen afgebeeld staan van Pandora?

... Pandora meestal voorgesteld wordt als een half lichaam, een buste of een hoofd van terracotta?